COVİD-19 TRAVMASI

‘’Travma’’ kişinin hayat tehlikesi,yaralanması,taciz saldırı olaylarla karşılık kalması ya da bu olayların içinden geçmesi etkilenmesi, bu tarz olay ile karşılaşması tanıklık etmesi veya yakının başına gelmeside kabul edilebilir.Bireyler arası bu olaylara karşı tepkide farklılık gösterebilir. Psikolojik travma kişinin travmatik olay ile karşı karşıya kalması, bunun boyutu ve bedensel bütünlüğüne verilen tehdite göre verdiği tepkilerinde boyutu değişebilir. Psikolojik sorunlara yol açan başlıca olaylar;Doğal afet,İnsan tarafından yapılan olaylar(işkence,savaş vb),Trafik kazalar, İş Kazaları,Ani Ölümler, ve şuan gündemimiz olan ölümcül salgınlar(hastalıklar)dır. Yaşanan olay sonrası travmaya giren kişiler çaresizlik,aşırı korku ve ya dehşet içindemiş gibi davranışlar sergiliye bilir, bu olumsuzluk içeren anı ve olayları anımsaya bilir ve ya rüyalarında görebilirler.Herşey yeniden oluyormuş gibi davranabilirler ve ya hissederler, olayla ilgili bir anımsama çagrışım ile karşı karşıya olduklarında yoğun ruhsal rahatsızlık duyabilirler ve ya fizyolojik tepkilerde bulunabilirler.Anımsatıcı duygu düşünce konuşmalardan ve ortamdan kaçış sergiliye bilirler.İleriye dönük bir bekletisi olmadığını düşüne bilirler duygulanımda sınırlama olabilir. Bunlar ile birlikte uyku problemi,huzursuzluk, öfke patlamaları,aşırı ilkimle ve devamli tetikte olmak gibi belirtiler görülebilir. Bu travmatik olaylar gibi Covid-19 hastalığı da kişide travmaya sebeb olabilir. Covid-19 kişilerde yoğun korku, panik,çaresizlik ve umutsuzluk duygusu yaşamasına sebep olur. Bireyin yaşamış olduğu bu tehlikeli durum ve belirsizliği beyin tarafından algılanması sonucu acil duruma geçilir. Özellikle kişi bedensel fisziken bir zarar geleceğini düşünebilir beyin düşünme planlama yapmakta zorlanır ve beyin savaş,kaç ya da don kal tepkileri gibi ilkel tepkiler göstere bilirler. Duyusal olarak beyin kendisini korumak için düşünmeden dürtüsel ani hareket de bulunur. Bu surum sonuçun da böyle bir salgın söz konusu iken kontrolsüz dışarı çıkma, stok yapmak alışveriş kontrolü olmadan vb toplumda görülen davranışlara neden olur. Bu davranış yerine yanlış davranışlar içerisine düştüğünü fark edip, birey kendini sakinleştirip bilinçli bir şekilde düşünüp hareket etmelidir. Covid-19 ile baş etmedin başlıca yollarından bazıları; tetiklendiğinin farkına varmak.Bu durumda terleme,ateş basması, kalp atışında hızlanma gibi fizyolojik belirtiler söz konusu olmaktadır.bunların yanı sıra kaygı söz konusu olabilir korku dolu düşünceler davranışlarımızı günlük işlevselliği etkiyebilir bu düşüncelere zaman zaman takılıp kalına bilir sonuç olarak, işlevsel bozulmalar ve sağlıksız hareketlerde bununa biliriz sebeb ise düşünmeden hareket etme sebep olur.böylelikle daha olumsuz sonuçlar ortaya konula bilir. Bu süreçte duyguları ifade etmek duyguların farkına varmak önemlidir. Hissedilenlerin aileye ve arkadaşlarla paylaşılması önemlidir bu süreçte kişi kaygı ve korku gibi olumsuz duyguları barındıran sosyal medyadan uzak durmak ve sevdiklerine ulaştırmamak önemli birey kendine iyi gelecek aktivite de bulunmalı örneğin; yürüyüş,meditasyon,resim ve bazı egzersizler gibi. COVID-19 travması artık hayatımızın bir gerçeği bu salgını bir çok insan hafif geçirip ve iyileştiğini unutmamak gerekmektedir. Kişi bunu kendine sık sık hatırlamalı bunu karşı alınan sosyal mesafe yaş sınırlaması ve sosyal izolasyon gibi alınan tedbirleri kişi göz önüne almalı bu önlemler doğrultulsun da kişiyi koruma amaçlandığı bilinmelidir. Bu süreçte bireyin korku ve kaygıya kapılmaması için gerçekleri olduğu gibi yansıtan kaynakları takip etmelidir.Gerçek dışı haberler olayı daha travmatik hale dönüştürebilir. Yeni bir salgın olan Covid-19 bu özelliği ile bir bilinmezlik içinde olduğu korkutucu ve dikkat edilmesi önemli bir süreç içerisindedir.Bu rahatsızlık tüm dünyayını bildiği mevsimsel giriple aynı belirtileri gösterip kişi gribin de çok fazla can aldığını unutmamalıdır.Bu süreçte evde sosyal medya kablosuz iletişim araçları ile sosyalleşmek morel sağlamak oldukça önemlidir. Artık günümüzde ‘Covid-19 travması’ söz konusudur. Psikolojik tedaviler arasında yaşanan bu Covid-19 travması için bilişsel-davranışcı tedavi sürecinde başarılı olmaktadır. Bu tedavideki amaç kişinin hatalı düşünceden sağlıklı düşünceye geçişini sağlamak.Bazı travmalarda korku sebebiyle kaçtığı durumların üstüne gitmesi yaşadığı korkuyu azalta bilir gerekli görülmesi durumunda belirli dozlarda antideprasan ilaçları takviye edilebilir bu tedavi sürecinde.
KAYNAK
DSM-5; APA, 2013 Covid-19 Pandemi Değerlendirme Raporu, 17 Nisan 2020, Ankara “Children, Stress, and Natural Disasters: School Activities for Children." University of Illinois Cooperative Extension Service, June, 1995. FEMA for kids: Resources for teachers. “School Intervention Following a Critical Incident” 1990. “Teacher Information Booklet” (UNICEF- Psychosocial Project Kosovo) Trauma Psychiatry Program, University of California, Los Angeles.June, 1999. Öztürk, O. Ruh Sağlığı ve Bozuklukları. 7. Baskı. Ankara 1997